Soạn bài Sự phát triển của từ vựng văn lớp 9 hay nhất

Trong chương trình ngữ văn lớp 9 các em sẽ được tìm hiểu bài sự biến đổi và phát triển nghĩa của từ ngữ. Bài soạn dưới đây giúp các em chuẩn bị bài tốt hơn trước khi học và đem lại hiệu quả cao. Mời các em cùng tham khảo!

Phần I – Sự biến đổi và phát triển nghĩa của từ ngữ

Câu 1 (trang 55 sgk Văn 9)

Trong bài thơ “Vào nhà ngục Quảng Đông” cảm tác của Phan Bội Châu (Ngữ Văn 8, tập Một) có câu “Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế”.

Gợi ý trả lời:

Từ kinh tế trong câu thơ “Bia tay ôm chặt bồ kinh tế” (Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác – Phan Bội Châu) là lời nói tắt của cụm từ kinh bang tế thế, có nghĩa là trị nước cứu đời. Ngày nay, chúng ta không dùng từ kinh tế theo nghĩa như Phan Bội Châu, mà theo nghĩa: toàn bộ hoạt động của con người trong lao động sản xuất, trao đổi, phân phối và  sử dụng của cải vật chất làm ra.

=> Như vậy, nghĩa của một từ ngữ có thể phát triển, thay đổi, nghĩa cũ mất đi và nghĩa mới được hình thành.

Câu 2 (trang 55 sgk Văn 9)

Đọc kĩ các câu sau (trích từ Truyện Kiều của Nguyễn Du), chú ý những từ in đậm. Hãy cho biết nghĩa từ xuân, tay trong các câu trên và cho biết nghĩa nào là nghĩa gốc, nghĩa nào là nghĩa chuyển. Trong trường hợp có nghĩa chuyển thì nghĩa chuyển đó được hình thành theo phương thức chuyển nghĩa nào?

Gợi ý trả lời:

– Nghĩa của các từ:

• Xuân: mùa chuyển tiếp từ đông sang hạ, thời tiết ấm dần lên, thường được coi là mở đầu của năm.
• Tay: bộ phận của cơ thể người, từ vai đến các ngón, dùng để cầm, nắm.

–  Từ “xuân” trong câu: “Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân” là nghĩa gốc; trong câu “Ngày xuân em hãy còn dài” là nghĩa chuyển (chỉ tuổi trẻ)

=> Chuyển nghĩa theo phương thức ẩn dụ (phẩm chất).

– Từ “tay” trong câu “Giở kim thoa với khăn hồng trao tay” là nghĩa gốc; trong câu “Cũng phường bán thịt cũng tay buôn người” là nghĩa chuyển (chỉ sự thành thạo lành nghề).

=> Chuyển nghĩa theo phương thức hoán dụ (bộ phận cơ thể con người).

Phần II – Ghi nhớ

• Cùng với sự phát triển của xã hội, từ vựng của ngôn ngữ không ngừng phát triển. Một trong những cách phát triển từ vựng tiếng việt là phát triển nghĩa của từ ngữ trên cơ sở nghĩa gốc của chúng.
• Có 2 phương thức chủ yếu phát triển nghĩa của từ ngữ: Phương thức ẩn dụ và phương thức hoán dụ.

Phần III – Luyện tập

Câu 1 (trang 56 sgk Văn 9)

Từ chân trong các câu sau là từ nhiều nghĩa. Hãy xác định:

– Ở câu nào, từ chân dùng với nghĩa gốc.

– Ở câu nào, từ chân được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ.

– Ở câu nào, từ chân được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức hoán dụ.

Gợi ý trả lời:

a. Chân (chân sau): từ chân được dùng với nghĩa gốc.

b. Chân (có chân): từ chân được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức hoán dụ.

c. Chân (kiềng ba chân): từ chân được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ.

d. Chân (chân mây): từ chân được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức ẩn du.

Câu 2 (trang 57 sgk Văn 9)

Dựa vào định nghĩa trên, hãy nêu nhận xét về nghĩa của từ trà trong những cách dùng như: tra a-ti-sô, trà hà thủ ô, trà sâm, trà linh chi, trà tâm sen, trà khổ qua.

Gợi ý trả lời:

– Trà (nghĩa gốc): búp hoặc lá cây chè đã sao, đã chế biến để pha nước uống.

– Từ trà trong trà a-ti-sô, trà hà thủ ô, trà sâm, trà linh chi, trà tâm sen, trà khổ qua (mướp đắng) được dùng với nghĩa chuyển. Nó tương đồng với nghĩa gốc của từ trà (trong từ điển tiếng Việt) ở chỗ để chỉ sản phẩm thực vật, đã được sao hoặc chế biến ở dạng khô, dùng để pha nước uống.

Câu 3 (trang 57 sgk Văn 9 )

Dựa vào những cách dùng từ như: đồng hồ điện, đồng hồ nước, đồng hồ xăng, … hãy nêu nghĩa chuyển của từ đồng hồ.

Gợi ý trả lời:

– Đồng hồ (nghĩa gốc): dụng cụ đo giờ phút một cách chính xác.

– Các từ đồng hồ điện, đồng hồ nước, đồng hồ xăng là những dụng cụ đo có hình thức giống đồng hồ, được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ (dựa trên mối quan hệ giống nhau về hình thức).

Câu 4 (trang 57 sgk Văn 9)

Hãy tìm ví dụ để chứng minh các từ hội chứng, ngân hàng, sốt, vua là những từ nhiều nghĩa.

Gợi ý trả lời:

1. Từ ” Hội chứng ”

– Nghĩa gốc: tập hợp nhiều triệu chứng cùng xuất hiện của bệnh.

– Hội chứng (nghĩa chuyển): tập hợp nhiều hiện tượng, sự kiện biểu hiện một tình trạng, một vấn đề xã hội, cùng xuất hiện ở nhiều nơi: hội chứng của tình trạng suy giảm đạo đức học đường.

2. từ ” Ngân hàng”

– Nghĩa gốc: tổ chức kinh tế hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh và quản lý các nghiệp vụ về tiền tệ, tín dụng (Ví dụ: ngân hàng BIDV…).
– Nghĩa chuyển: kho lưu trữ những thành phần, bộ phận của cơ thể để sử dụng khi cần (Ví dụ: ngân hàng máu…).

3. Từ “Sốt”

– Nghĩa gốc: Tăng nhiệt độ quá mức của cơ thể so với mức bình thường (37 độ).

– Nghĩa chuyển: tăng mạnh một cách đột ngột, nhất thời về nhu cầu hay giá cả (Ví dụ: sốt đất), còn đang nóng, vừa mới bắc ở bếp xuống (Ví dụ: cơn sốt).

4. Từ ” Vua”

– Nghĩa gốc: người đứng đầu nhà nước, thường lên cầm quyền bằng con đường kế vị (Ví dụ: nhà vua…).
Nghĩa chuyển: người được coi là nhất, không ai hơn trong một chuyên môn nào đó (Ví dụ: vua đầu bếp…).

Câu 5 (trang 57 sgk Văn 9)

Từ mặt trời trong câu thơ thứ hai sử dụng biện pháp tu từ từ vựng nào? Có thể coi đây là hiện tượng một nghĩa gốc của từ phát triển thành nhiều nghĩa được không? Vì sao?

Gợi ý trả lời:

Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ

(Viễn Phương – Viếng lăng Bác)

– Từ Mặt Trời trong câu thơ thứ hai được sử dụng theo biện pháp tu từ ẩn dụ.

– Đây không phải là hiện tượng từ nhiều nghĩa vì sự chuyển nghĩa trong câu thơ thứ hai chỉ được nhà thơ sử dụng trong bài thơ trên, không có tính phổ biến rộng rãi.

Lời kết

Trên đây là toàn bộ kiến thức về Sự phát triển của từ vựng văn lớp 9 hay nhất mà các em cần nắm bắt. Hãy nắm chắc lý thuyết và công thức cơ bạn trước khi làm bài tập để đạt hiệu quả cao. Chúc các em áp dụng hiệu quả và học tập tốt trong môn ngữ văn lớp 9!